Ayurveda en de drie Doshas
Wanneer je Ayurveda zegt, dan praten we al snel over de drie Doshas, Vata, Pitta en Kapha. Deze drie bio- energetische factoren spelen een rol in onze structuur en ons functioneren op zowel fysiek, mentaal als emotioneel niveau. Vata staat voor mobiliserende energie en brengt de dingen in beweging. Vata absorbeert en elimineert en is de aansturende kracht achter de andere twee Doshas en wordt daarom ook wel ‘de manager’ genoemd. Pitta is de transformerende energie en verteert zaken, zowel voedsel, emoties als ervaringen. Kapha is de ondersteunende energie, deze geeft stevigheid en support.
Ritme van de Doshas
Elk van de Doshas heeft een eigen ritme, zie tabel, wanneer dit ritme wordt verstoord dan wordt daarmee ook de balans in het lichaam verstoord en dit kan lijden tot ziekte. Het ritme wordt bijvoorbeeld verstoord door te laat naar bed gaan, juist te lang door slapen of eten op onregelmatige tijden. Omdat de Doshas verantwoordelijk worden gezien voor al ons functioneren, zijn de ritmes van de Doshas van groot belang om ons gezond te houden. Ayurveda gebruikt deze ritmes in zowel de fysiologie, diagnose, pathologie als in de behandeling. Een behandeling in Ayurveda kan zeer succesvol zijn wanneer men tijdig de disbalans in de deze ritmes kan herkennen en terug kan brengen naar haar natuurlijk ritme.
Een unieke combinatie
Iedereen heeft een unieke combinatie van Vata, Pitta en Kapha meegekregen in dit leven, dit is jouw ware natuur, ofwel je Prakriti. Alle drie de Doshas zijn in ons aanwezig, je hebt dus nooit alleen Vata, Pitta of Kapha. Dominantie van bepaalde eigenschappen bepaalt of jij meer een Vata, Pitta, of Kapha type bent of een combinatie van deze. Wanneer de Doshas uit balans zijn kunnen we ongemak of ziekte ervaren. Leefstijl, voeding en andere omgevingsfactoren hebben hier invloed op. We noemen deze disbalans onze Vikruti. In de Westerse geneeskunde behandelen we de symptomen van een disbalans. In plaats van je te identificeren met bepaalde symptomen en deze te behandelen, wordt er binnen Ayurveda gekeken naar de onderliggende disbalans van Dosha(s) en de mogelijke oorzaken daarvan.
| Kapha tijd | Pitta tijd | Vata tijd |
| 1e deel van de dag | 2e deel van de dag | 3e deel van de dag |
| 1e deel van de nacht | 2e deel van de nacht | 3e deel van de nacht |
| late winter & begin van de lente | late lente & zomer | herfst en winter |
| Kinderjaren (0-16) | Volwassenheid (16-60) | Gouden jaren (60-100) |
| 0-1 uur na het eten (maag) | 1-2 uur na het eten (dunne darm) | 3-4 uur na het eten (dikke darm) |
| Wassende maan & volle maan | Afnemende maan & nieuwe maan | Moment van de volle en nieuwe maan |
Elke Dosha wordt hoofdzakelijk gekenmerkt door twee elementen en een aantal verschillende eigenschappen. De twee elementen die verbonden zijn aan Vata zijn ether en lucht. Kenmerkende eigenschappen van Vata zijn: droog, licht, koud, ruw, subtiel en bewegend. De elementen die verbonden zijn aan Pitta zijn vuur en water. Van Pitta zijn de eigenschappen: licht olieachtig, snel, heet, licht, stinkende geur verspreiden (zweet heeft sneller een onaangename geur) vloeibaar (denk aan iets dat smelt, wanneer het verhit wordt). De elementen van Kapha zijn water en aarde. Van Kapha zijn de eigenschappen: olieachtig, langzaam, zacht, slijmerig en stabiel.
Disbalans
Wanneer er disbalans is, dan kan de balans herstelt worden door tegengestelde of dezelfde eigenschappen in te zetten. Bijvoorbeeld wanneer Vata te hoog is dan kan je volgende symptomen ervaren: vermagering, donkere verkleuringen, behoefte aan hete dingen, trillingen, opgeblazen gevoel, constipatie, krachtverlies, verstoorde slaap, verminderde zintuigelijke waarneming, onnodig en veel praten, duizeligheid en verlegenheid. Omdat de eigenschappen van Vata, droog, licht, koud, ruw, subtiel en bewegend zijn, is het advies om bij een verhoogde Vata juist tegengestelde eigenschappen in je voeding en leefstijl in te brengen. Bijvoorbeeld Abhyanga massage, een massage met warme (sesam) olie, meer rust, warme maaltijden en dranken en yoga die een focus heeft op gronden en stabiliteit.
Zuster wetenschappen
Yoga en ayurveda worden vaak gezien als zuster wetenschappen en vinden beide hun oorsprong in de Veda’s, oude Indiaanse geschriften. Waar yoga gaat over verbinding en zelfrealisatie, gaat ayurveda over zelfgenezing. Zowel yoga als ayurveda zien het fysieke en het mentale lichaam als onlosmakelijk met elkaar verbonden en ayurveda zonder yoga is ondenkbaar. Het in balans brengen van de Doshas kan o.a. middels het aanpassen van je yoga beoefening, hierover meer in de volgende nieuwsbrief.
Zo houd je je doshas in balans
Ayurveda is maatwerk en er wordt altijd aangeraden om bij serieuze klachten een daarvoor erkend practitioner te raadplegen. Het mooie is dat je preventief en ondersteunend zelf veel kan doen om jouw Doshas in balans te houden. De volgende zeven punten helpen je daarbij sowieso; wees je bewust van je mindset, slaap genoeg en op regelmatige tijden, zorg dat je elke dag naar het toilet gaat, eet op regelmatige tijden, eet wat je kan verteren, adem rustig en diep en beweeg regelmatig. Wanneer je Doshas in balans zijn, zit je lekkerder in je vel, heb je meer energie en leef je langer!
Marleen Schmidt is Ayurvedisch coach, yogadocente, pedagoge en mindset-trainer. Onder de naam: ‘Feel in your body’ kan je bij Marleen een yogales, massage of coaching boeken.
Wil jij meer weten over mudra’s, de handgebaren die je kunnen helpen om fysieke en mentale klachten te verlichten, of ter stimulatie van innerlijke wijsheid en groei? Bekijk hier ons lespakket.
